Τα μεγάλα ρεπορτάζ: ένα ταξίδι στην ιστορία

Της Αΐντας Σαρκισσιάν

Θουκυδίδης, Βοναπάρτης, Μάρκο Πόλο, Βίκτορ Ουγκό , Κάρολος Ντίκενς, Τσότρσιλ και πλήθος άλλων μεγάλων προσωπικοτήτων, συνθέτουν την πορεία της ιστορίας μέσα από τα γραπτά τους. Δίπλα τους στέκουν οι μαρτυρίες των θυμάτων, οι οργισμένοι θύτες, η έκπληξη των ανυποψίαστων αυτοπτών μαρτύρων και των ρεπόρτερ που με τα κείμενα και τις επιστολές τους δημιουργούν ένα ψηφιδωτό που διατρέχει είκοσι πέντε αιώνες (από την αρχαιότητα έως τον 20^ο αιώνα).  Η μοναδική ανθολογία «Τα μεγάλα ρεπορτάζ» του John Carey, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νάρκισσος δίνοντας την ευκαιρία στον αναγνώστη να γνωρίσει την αθέατη πλευρά γνωστών ιστορικών γεγονότων αλλά και να μυηθεί σε άγνωστες ιστορίες που ωστόσο φωτίζουν ολόκληρες εποχές.

Η φράση «Συντομεύετε, συντομεύετε» ακούγεται στην εκτέλεση του πρώτου προτεστάντη αρχιεπισκόπου που καταδικάστηκε ως αιρετικός. Η φωτιά τον τυλίγει και ένας παρατηρητής μας μεταφέρει εκεί. Ένας Ιησουίτης ιεραπόστολος καταγράφει τις ανθρωποθυσίες των Αζτέκων στο Περού και το Μεξικό, τα κοντά άμφια του ιερέα, το είδωλο φτιαγμένο από ζύμη και κόκκους καλαμποκιού, το μεγάλο μαχαίρι φτιαγμένο από καυτό πυρόλιθο. «Λίγοι έμεναν στα κρεβάτια τους πάνω από δύο τρείς μέρες ή ακόμα και μισή μέρα. Ύστερα το φρικτό θανατικό άρχισε να μεταδίδεται παντού, ακολουθώντας την  πορεία του ήλιου.», είναι ο εφιάλτης της βουβωνικής πανώλης που σκότωσε το ¼ του πληθυσμού της Ευρώπης. «Μισοντυμένες, μερικές γυμνές από τη μέση και πάνω, αποτελούσαν ένα αηδιαστικό θέαμα και οι εγκληματικές, κυνικές εκφράσεις των συντρόφων τους με γέμισαν ανησυχία» περιγραφεί την σκοτεινή πλευρά της Αγγλίας, μια από τις πρώτες φεμινίστριες, η Φλόρα Τριστάν. Η πυρκαγιά του Λονδίνου τον Σεπτέμβριο του 1666, οι συνθήκες ζωής στις γαλλικές γαλέρες, το δέος που αισθάνθηκε ένας Άγγλος καλλιτέχνης βλέποντας για πρώτη φορά τα Ελγίνεια μάρμαρα αλλά και η καθυπόταξη του Παρισιού από τα στρατεύματα του Λουδοβίκου-Ναπολέοντα είναι όλα ανεκτίμητα τμήματα της ανθρώπινης ιστορίας και οι ασυνήθιστες, προκλητικές, χειμαρρώδεις εικόνες εντυπώνονται ζωηρά στο νου.

Παρά την έκταση του βιβλίου, το ενδιαφέρον του αναγνώστη παραμένει ζωντανό και αναζωπυρώνεται διαρκώς και αυτό γιατί οι φιγούρες και τα γεγονότα αποτυπώνονται καθαρά, χωρίς το λούστρο της ερμηνείας. Ακόμα και τυχαίες εικόνες, δίνουν το στίγμα τους: Η Μάτα Χάρι φοράει τις αραχνοΰφαντες κάλτσες της το πρωί της εκτέλεσης της, οι λιμοκτονούντες Ιρλανδοί με τα στόματά τους πράσινα από το χορτάρι που έτρωγαν. Παρ’ όλα αυτά δεν λείπει και η γοητεία της μυθοπλασίας.. Γεγονός ή μυθοπλασία  το κριτήριο της ποιότητας γραφής και παρατήρησης είναι δυνατό. Η ακριβής δε, χρονολόγηση των γεγονότων δείχνει τη ροή της ιστορίας.

Οι Έλληνες αναγνώστες του βιβλίου έχουν, όμως, έναν ακόμη λόγο να το διαβάσουν. Τα τρία πρώτα κείμενα που καλωσορίζουν τον αναγνώστη, είναι: «Ο λοιμός της Αθήνας» από τον πρώτο παρατηρητή, τον Θουκυδίδη, «Η κάθοδος των Μυρίων» του Ξενοφώντα και «Ο θάνατος του Σωκράτη» από τον Πλάτωνα. Τα τρία αυτά κείμενα, (μεταφρασμένα από τα αρχαία ελληνικά) είναι, θα λέγαμε, τα πρώτα από τα μεγάλα «ρεπορτάζ» της ιστορίας. «Ο αναγνώστης εισχωρεί όχι μόνο σ’ έναν εξωτερικό, αλλά και σε έναν εσωτερικό χώρο» τονίζει ο John Carey στην εισαγωγή του βιβλίου και σε αυτό μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους..