Δημοσιογραφικός λόγος σε σύγχυση...

Της Αΐντας Σαρκισσιάν

Αν καλούμασταν να ορίσουμε τι συνεπάγεται ο δημοσιογραφικός λόγος πιθανότατα να μην βρίσκαμε την απάντηση. Αν, δε, ανατρέχαμε σε ένα λεξικό θα βρίσκαμε λήμματα απαρχαιωμένα- απαρχαιωμένα για την εποχή που διανύουμε. Γιατί η σύγχρονη δημοσιογραφία δεν περιορίζεται στα πλαίσια του Τύπου και των Media. (Είναι τα Blogs που αναδεικνύουν την ατομική πρωτοβουλία, είναι τα εναλλακτικά-νεανικά έντυπα που έχουν εγκαινιάσει έναν νέο αντί-φορμαλιστικό τρόπο γραφής, ίσως είναι και ένα graffiti στον τοίχο). Αντιλαμβανόμαστε ότι οι όροι, όπως τους ξέραμε μέχρι πριν λίγο καιρό, έχουν αλλάξει..  

Αν επιλέξουμε να αγνοήσουμε τα νέα είδη που αναδύονται ολοένα και πιο δυναμικά, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να  μείνουμε προσκολλημένοι στην ελιτίστικη αντίληψη και διαχείριση του δημόσιου λόγου. Αν δε παραδοθούμε αμαχητί, εκεί ελλοχεύει ο κίνδυνος να  αφήσουμε στην άκρη την φροντίδα των λέξεων, την τεχνική, το σμίλευμα και να αναζητούμε διαρκώς την εύκολη λύση, την πιο ανώδυνη, αυτή που θα “κάνει τη δουλειά”  χωρίς ιδιαίτερο κόπο..        Σε αυτό επομένως το σημείο επανέρχεται η ερώτηση, αναθεωρημένη: «Τι είναι ο σύγχρονος δημοσιογραφικός λόγος;» Είναι ένα  παράθυρο στον κόσμο θα απαντούσα.. Η θέα από το παράθυρο μπορεί να είναι ακατανόητη ή δυσβάσταχτη πολλές φορές, αλλά  σκοπός του δημοσιογράφου είναι να εξηγήσει την εικόνα με κατανοητές λέξεις, με εκφράσεις ικανές να γίνουν αντιληπτές από τον καθένα μας. Οποιοσδήποτε επομένως αποφασίσει να ξεφυλλίσει τις σελίδες μιας εφημερίδας, να πατήσει το κουμπί της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου ή του υπολογιστή  θα πρέπει να μπορεί να ενημερωθεί για την επικαιρότητα σε μια γλώσσα που δεν θα του είναι ξένη, δεν θα είναι ξύλινη και απλησίαστη. Το στομφώδες ύφος, οι υπερβολές, οι κορώνες αλλά και τα cliché- άλλη μία παθογένεια του δημοσιογραφικού λόγου σήμερα- είναι αποτυχημένες προσπάθειες εντυπωσιασμού.

Απλή γλώσσα όμως δεν συνεπάγεται απλή παράταξη λέξεων. Η τεχνική, το “χτίσιμο” του νοήματος στρώμα-στρώμα, είναι κοπιαστική δουλειά. Η κατάλληλη επιλογή λέξεων, η χρήση εκείνου του ρήματος που περιγράφει καλύτερα την δυναμική του γεγονότος που περιγράφει ο δημοσιογράφος, θα μετατρέψουν τον ειρμό του σε δημόσιο λόγο. Ολοένα και περισσότερο όμως, βλέπουμε ο προσωπικός λόγος- ο λόγος που έχει χαρακτήρα ημερολογίου- να κερδίζει έδαφος και μάλιστα να θεωρείται η νέα δημοσιογραφία. Εδώ όλα επιτρέπονται! Οι βωμολοχίες δεν αποφεύγονται πλέον γιατί είναι δείγμα ρεαλισμού και εκφράζουν καλύτερα το “λαϊκό αίσθημα”. Κατηγορίες και “λάσπη” εκτοξεύονται με θεαματική πρόοδο, συχνά χωρίς να στηρίζονται από επιχειρήματα απλά και μόνο στηριζόμενα στο θάρρος και την προσωπική θέση του γράφοντος. Οι λέξεις χάνουν το νόημα τους. Αποκτούν ρευστή, αφηρημένη μορφή τη στιγμή που αποστολή της δημοσιογραφίας είναι η αποτύπωση του πραγματικού, του απτού, του ρεαλιστικού. Ο δε ανυπόγραφος λόγος, αποποιείται τον ευθυνών του  και κρύβεται στην ανωνυμία τη στιγμή που ο δημοσιογράφος οφείλει να λαμβάνει το βάρος των όσων γράφει ή λέει.

Το δύσκολο επομένως είναι να βρεθεί ένας ορισμός που  θα απαντά στο ερώτημα που τίθεται τελευταία: Ποιά είναι η διάσταση του δημοσιογραφικού λόγου σήμερα; Υπάρχουν κανόνες που διέπουν τον λόγο μετά το “άνοιγμά” του σε νέα Μέσα; Ίσως το πάντρεμα της απλής, κυριολεκτικής γλώσσας με βασικούς κανόνες που δεν θα πρέπει να καταπατώνται είναι η χρυσή τομή που αναζητάμε.