Δύο μέτρα και δύο σταθμά

Της Αΐντας Σαρκισσιάν

To να βλέπει κανείς το ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας να έχει κατακλυσθεί από Μουσουλμάνους πιστούς για τον εορτασμό του Μπαϊραμιού είναι κάτι πρωτόγνωρο. Η υπαίθρια προσευχή στην καρδιά της Αθήνας καλωσορίστηκε από τη μια με αυγά, με προσπάθειες προπηλακισμού και με ένα «Σαλαμαλέκουμ Αθήνα»  δια στόματος Κωστή Αϊβαλιώτη. Από την άλλη μεριά, συζητήθηκε ξανά η ανάγκη ανέγερσης λατρευτικού χώρου στην πρωτεύουσα, την μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που δεν διαθέτει τζαμί.  Αν κάτι θα πρέπει όμως να μας μείνει από αυτή την πρωτοφανή εκδήλωση διαμαρτυρίας των Μουσουλμάνων  (διότι περί αυτού πρόκειται) είναι ο συμβολισμός της ίδιας της πράξης. Η κατάληψη των Προπυλαίων έθιξε το πατριωτικό μας αίσθημα επειδή διεξήχθη από αλλόθρησκους; Γιατί, άραγε, δεν αντιδρούμε με τέτοιο σθένος όταν καταλαμβάνεται ο χώρος με πορείες διαμαρτυρίας και συγκεντρώσεις, όταν βεβηλώνονται τα γλυπτά και οι προσόψεις των κτηρίων από σπρέι και γκράφιτι; Τελικά, στην ελευθερία έκφρασης υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά – ένα για εμάς, τους ντόπιους και  ένα άλλο για τους «Άλλους, τους ξένους»;

Για εκείνος που έσπευσαν να πουν ότι τα Προπύλαια είναι ο συμβολισμός του Ελληνικού Διαφωτισμού, ίσως θα πρέπει να απαντήσουμε ότι «όλα είναι σχετικά». Ο χώρος ή το γλυπτό του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Ε’, δεν καθιστούν από μόνα τους ιστορία αν εμείς δεν τα αντιλαμβανόμαστε και δεν τα σεβόμαστε ως τέτοια. Και εδώ εγείρεται ένα ερώτημα που είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ποιος ορίζει τι θα πρέπει να νοείται ως σύμβολο και άρα θα είναι καθολικά αποδεκτό από τους πολίτες ως τέτοιο; Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος που να μας ενώνει όλους, υπάρχει ένας συμβολισμός που μπορεί να μείνει αλώβητος από τις επιμέρους προθέσεις μας;

 Κάποιοι ίσως σπεύσουν να ονομάσουν τη σημαία κάθε κράτους ως το υπέρτατο σύμβολο. Τι γίνεται όμως με αυτούς που δεν συμφωνούν με την ιδέα του έθνους, είναι υπέρ της  κατάλυσης των συνόρων και αντιμετωπίζουν τη σημαία όπως ένα κομμάτι πανί; Το κάψιμο άλλωστε της σημαίας δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Τα αντιαμερικανικά συνθήματα συντρόφευαν σχεδόν πάντοτε το κάψιμο της αμερικανικής σημαίας και ένας αγώνας μεταξύ Ελλάδας-Αλβανίας είναι συνώνυμος του καψίματος της Ελληνικής και Αλβανικής σημαίας αντίστοιχα, από ακραίους χούλιγκαν (γιατί φίλαθλοι δεν μπορούν να ονομαστούν). Αν συλληφθεί κάποιος επειδή βεβήλωσε εθνικό σύμβολο, κάποιοι θα ανατρέξουν στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης. Το κουβάρι πλέκεται ακόμη περισσότερο όταν έννοιες όπως ελευθερία έκφρασης γίνονται συνώνυμες της ασυδοσίας. Σε ποιο σημείο θα τεθεί το όριο ώστε να μην οδηγηθούμε σε εριστικές, ακραίες συμπεριφορές που θίγουν το κοινό αίσθημα; Και εντέλει, όταν επιστρατεύουμε το αίσθημα της πατριδολατρείας αντιδρώντας στους αλλόθρησκους που κατέλαβαν προκλητικά τα Προπύλαια και την πλατεία Αττικής, ας σκεφτούμε και εκείνους που μαύρισαν με τα σπρέι τους την «Κοιμωμένη του Χαλεπά» στο Ά Νεκροταφείο Αθηνών.

Σαφώς και η  κατάληψη των Προπυλαίων ήταν ένας υπερβολικός τρόπος διαμαρτυρίας των Μουσουλμάνων για την ανυπαρξία τεμένους, αλλά προτού καταφύγουμε ξανά σε εθνικοφροσύνη, αξίζει να αναρωτηθούμε τελικά τι συνιστά την ιστορία του τόπου αν όχι τα σύμβολά της; Επειδή όμως παρατηρείται, πλέον, αποδυνάμωση των συμβόλων σε βαθμό απαξίωσης  καλούμαστε να ορίσουμε ξανά έννοιες και σύμβολα ή τουλάχιστον να αναθεωρήσουμε την έννοια της ελευθερίας έκφρασης. Ελευθερία έκφρασης σημαίνει ελευθερία παραγωγής και προαγωγής ιδεών που δεν βλάπτουν το αίσθημα των συνανθρώπων μας ή είναι η ασύδοτη έκφραση με κάθε μέσο και τρόπο, που φτάνει στα όρια της βεβήλωσης και του μηδενισμού;  Ελπίζω όχι το δεύτερο, είναι χαοτικό…